Gündem
02 Kas 2018 12:39
Son Güncelleme: 24 Kas 2018 02:57
Mişon'un bakkalından Bakireler Anıtı'na...Maltepe’nin tarihi görücüye çıkıyor!
Maltepe’nin yüzlerce yıllık tarihi “Toplumsal Hafızada Zamanda ve Mekânda: Maltepe” adıyla kitaplaştırıldı.
1950’lerin sayfiyesinden denizine, 1960’lardaki fabrikalardan gecekondu mahallelerine, Apikoğlu sucuklarından Maltepe gazozuna, Maltepe Gençler Birliği’nden Maltepespor’a, Lefter’in çalıştırdığı futbol takımından İstanbul Şampiyonu olan voleybol takımına, Mişon’un bakkalından ayı lakaplı kabadayılarına ve Bakireler Anıtı’ndan dramatik-politik olaylara Maltepe’nin tarihi “Toplumsal Hafızada Zamanda ve Mekânda: Maltepe” kitabıyla gözler önüne serilecek.
Maltepe’nin yüzlerce yıllık tarihi “Toplumsal Hafızada Zamanda ve Mekânda: Maltepe” adıyla kitaplaştırıldı. Maltepe Belediyesi’nin girişimleriyle bir araya gelen ve aralarında şehir planlamadan sosyolojiye; siyaset biliminden antropolojiye kadar farklı bilimsel disiplinlerde üretimi bulunan 10 kişilik araştırma ekibinin hazırladığı kitap, Prof. Dr. Türkan Saylan Kültür Merkezi’nde, Belediye Başkanı Ali Kılıç’ın da katılımıyla düzenlenecek bir sergi ve panelle görücüye çıkacak. 2 yıllık titiz bir çalışmanın ürünü olan kitap, ilçenin tarihine ışık tutarken, ilçenin kuruluşuna dair önemli belgeleri de bir araya getirdi. Aralarında eski belediye başkanları, muhtarlar, dernek ve sivil toplum kuruluşu yöneticilerinin de yer aldığı 200 kişiyle yüz yüze yapılan görüşmeler, görüntü kayıtları, ulusal ve yerel basın taramaları, ilçe üzerine yapılmış lisansüstü tezler, geçmişten günümüze yapılan planlar, kitaplar, makaleler, meclis kararları ile TÜİK, İBB gibi kurumların verilerinin taranarak oluşturulan kitap 371 sayfa.
OSMANLI ARŞİVİNDE MALTEPE İZLERİ
Maltepe’ye dair çok bilinenleri ve az bilinenleri tarihsel açıdan analiz edecek bir ortak hafızayı ortaya koymaya çalışan kitap, diğer yandan da hiç bilinmeyenlerin ya da unutulmuş olanların peşine düştü. Çalışmalar kapsamında Osmanlı arşivinden 900’e yakın belgenin de taranarak, ilk kez görücüye çıkarılacağı kitapta, İstanbul’da ilk modern belediye teşkilatının kurulması ile eş zamanlı olarak kurulan Maltepe Belediyesi’nin kuruluş belgesi, 19. yüzyılın modern sayfiye gelişimi, erken Cumhuriyet döneminde değişen nüfus yapısı, emek ve üretim ilişkilerine dair belgeler de yer aldı.
O HİKÂYEDE ORTAYA ÇIKTI
Cumhuriyet’in başkenti olan Ankara’nın, Cumhuriyetin erken yıllarında İstanbul’a ne kadar uzaksa Maltepe’ye o kadar yakın olduğu; yine bu araştırma sonucunda Dragos’daki milletvekili kooperatifinin hikâyesinde ortaya çıktı. Maltepe’den mübadele ile giden Rum ve Ermeniler ile 6-7 Eylül olaylarından sonra ayağı kesilen Yahudilerle ilişkiler, tanıklıklarla ortaya çıkarken, hem 6-7 Eylül olaylarında, hem de Yassıada mahkemelerinde izleyici olmuş Maltepelilerin o günlere yaşadıkları da kitapta kendine yer buldu. Ayrıca kitapla, Maltepe’nin mübadeleye tabi olarak Yunanistan’a göç eden yerli Rum nüfusu, oraya vardıklarında; mübadeleye tabi olarak Türkiye’ye gönderilecek olan Müslümanlara Maltepe’yi bir cennet olarak tasvir ettikleri de ortaya çıktı.
KİTAPTAN NOTLAR…
“Tabi tütün ekmeyince ne yapacaklar, bir şey bilmiyorlar. Bizden evvel buraya gelen Kemahlılar bizimkilere diyorlar ki, gelin diyorlar sebze ekin… Ondan sonra tabi başlıyorlar bamya ekmeye, her türlü salatalık, şuydu buydu. Süreyya plajının orda bizim bostanlar, orasıydı.” (Erdal Karatepe 1942 doğumlu, 2. nesil mübadil, 9 Şubat 2018)
“Onlar (Adalarda yaşayan Rumlar) 6-7 Eylül olaylarına kadar hep pazar günleri Maltepe’ye gelirlerdi. İskeleden çıkarlar, pazartesi günleri Pazar kurulurdu. İhtiyaçlarını alır tekrar adaya dönerlerdi. Ama o 6-7 Eylül olaylarından sonra onlar da bırakıp gitti…” (Refet Özkan, 1931 doğumlu, 18 Temmuz 2017)
“Ben Yassıada’ya gittim. Adnan Menderes’in her günkü mahkemeye göre davetiye veriyorlardı...
Yassıada’ya özel vapur kalkardı. Gittik, mahkeme salonuna girdik. Herkesin yeri numaralı oralara oturduk. Sonra hâkimler geldi, Adnan Menderes. İşte ben o zaman Adnan Menderes’e çok acıdım. Pardösü kolunda, ondan sonra bir hâkim sordu falan, bazısına cevap veriyor bazısına veremiyor.
Fakat o kadar perişan durumdaki. O koltuktan kalkıp başka bir koltuğa geçmesi gerekti neden bilmiyorum. Ve geçerken pardösüsünü önce unuttu sonra almak istedi, yere düşürdü. Eğildi almaya. Yani bana çok dokunmuştu …” (Müzeyyen Taşçıoğlu, 1936 doğumlu, 2 Mart 2018) “
“Paşa Babanın (Süreyya Paşa) hobisi inşaattı... İnşaat yapsın. Onun için babamlar, amcamlar falan çok kızıyorlardı. Çünkü devamlı para istiyordu (gülüyor) inşaat için… En büyük merakı buydu... Bizimkiler Sultan Abdülaziz’e benzetiyorlardı Paşa Baba’nın inşaat merakını, O da saray yapıyormuş boyuna diyorlardı (gülüyor). Çiftliğin inşaatı bitince babamlar bir rahat nefes almışlar oh inşaat bitti diye. Ama bu defa da plaj işini çıkardı…” (Vedii İlmen, 1925 doğumlu, 14 Mart 2018)
“Mesken buhranının belli başlı bir sebebi de yaz mevsimini geçirmek üzere şehrimize gelen diğer vilayetler zenginlerinin bulabildikleri evleri yıllık kiralamaları ve dört aya karşı sekiz ay bunları kapalı tutmalarıdır. Eğer bir nüfus sayımı da mesela temmuzda yapılsa yaz ve sonbahar arasında büyük bir fark olduğunu iyice anlardık… Demek ki İstanbul bütün Anadolu zenginlerine ve Ankara’daki memur sınıfa çoğunluğuna yazlık vazifesini gören bir şehirdir…” (Refik Halit Karay, Akşam Gazetesi, 8. Şubat 1946)
“Maltepe’nin tarihi ve Türk tarihinin belli ismi olan Nihal Atsız’ın evini hatırlıyorum. Onun da oğlu Buğra arkadaşımızdı. Hatta o zaman Süleymaniye Kütüphanesi’nin müdürü müydü neydi kendisi. Aynen bizimle beraber, trenle aynen öğrenci gibi, oğlu da zaten Avusturya lisesine gidiyor. Haydarpaşa’ya kadar hep beraber gidiyoruz. Nihal Atsız Bey de bir vagonun bir tarafına oturur, kitabını okur.” (Vural Temuçiner, 1943 doğumlu, 1 Kasım 2017).
KİTAPLA İLGİLİ NOTLAR…
* Toplam 200 kişiyle yüz yüze görüşme yapıldı.
* Görüşmelerin büyük bir kısmında sözlü tarih yöntemi, bir kısmında mülakat yapıldı.
* Bu görüşmelerin her biri 1-3 saat arasında sürdü, ses ve görüntü kaydı yapıldı.
* Osmanlı arşivinde 900'e yakın belge tarandı ve kopyaları alındı.
* Milliyet ve Cumhuriyet Gazeteleri ile yerel basında Maltepe haberleri tarandı.
* Maltepe üzerine yapılmış tüm lisansüstü tezleri, geçmişten bu yana yapılmış planlar, kitaplar, makaleler, meclis kararları gibi yüzlerce sayısız kaynak tarandı.
* Araştırmalarda Maltepe Belediyesi başta olmak üzere TUİK, İBB gibi kamu kurumlarının yayımladığı verilerden faydalanıldı.
* İstanbul dışında 2, İstanbul içinde ise 18 mahalle muhtarı, yaşayan tüm eski belediye başkanları, yerel basın mensupları, dernekler ve demokratik kitle örgütlerinin temsilcileri ile görüşüldü.
* Çalışma yaklaşık 2 yıl sürdü.
* Kitap 371 sayfadan oluşuyor.
* Maltepe Toplumsal Tarihi araştırma projesi 10 kişilik bir araştırma ekibinin kolektif çalışması ile gerçekleştirildi.
* Projede Hatice Kurtuluş, Şükrü Aslan, Besime Şen, Esra Kaya Erdoğan, Hatice Kurşuncu, Suna Yılmaz, Sevinç Doğan, Zozan Üçdağ araştırma ve kitabın yazımı süreçlerinde yer aldı. Mustafa Çelebi ve Onur Arslan ise araştırma sürecinde görev aldı.
Maltepe’nin yüzlerce yıllık tarihi “Toplumsal Hafızada Zamanda ve Mekânda: Maltepe” adıyla kitaplaştırıldı. Maltepe Belediyesi’nin girişimleriyle bir araya gelen ve aralarında şehir planlamadan sosyolojiye; siyaset biliminden antropolojiye kadar farklı bilimsel disiplinlerde üretimi bulunan 10 kişilik araştırma ekibinin hazırladığı kitap, Prof. Dr. Türkan Saylan Kültür Merkezi’nde, Belediye Başkanı Ali Kılıç’ın da katılımıyla düzenlenecek bir sergi ve panelle görücüye çıkacak. 2 yıllık titiz bir çalışmanın ürünü olan kitap, ilçenin tarihine ışık tutarken, ilçenin kuruluşuna dair önemli belgeleri de bir araya getirdi. Aralarında eski belediye başkanları, muhtarlar, dernek ve sivil toplum kuruluşu yöneticilerinin de yer aldığı 200 kişiyle yüz yüze yapılan görüşmeler, görüntü kayıtları, ulusal ve yerel basın taramaları, ilçe üzerine yapılmış lisansüstü tezler, geçmişten günümüze yapılan planlar, kitaplar, makaleler, meclis kararları ile TÜİK, İBB gibi kurumların verilerinin taranarak oluşturulan kitap 371 sayfa.
OSMANLI ARŞİVİNDE MALTEPE İZLERİ
Maltepe’ye dair çok bilinenleri ve az bilinenleri tarihsel açıdan analiz edecek bir ortak hafızayı ortaya koymaya çalışan kitap, diğer yandan da hiç bilinmeyenlerin ya da unutulmuş olanların peşine düştü. Çalışmalar kapsamında Osmanlı arşivinden 900’e yakın belgenin de taranarak, ilk kez görücüye çıkarılacağı kitapta, İstanbul’da ilk modern belediye teşkilatının kurulması ile eş zamanlı olarak kurulan Maltepe Belediyesi’nin kuruluş belgesi, 19. yüzyılın modern sayfiye gelişimi, erken Cumhuriyet döneminde değişen nüfus yapısı, emek ve üretim ilişkilerine dair belgeler de yer aldı.
O HİKÂYEDE ORTAYA ÇIKTI
Cumhuriyet’in başkenti olan Ankara’nın, Cumhuriyetin erken yıllarında İstanbul’a ne kadar uzaksa Maltepe’ye o kadar yakın olduğu; yine bu araştırma sonucunda Dragos’daki milletvekili kooperatifinin hikâyesinde ortaya çıktı. Maltepe’den mübadele ile giden Rum ve Ermeniler ile 6-7 Eylül olaylarından sonra ayağı kesilen Yahudilerle ilişkiler, tanıklıklarla ortaya çıkarken, hem 6-7 Eylül olaylarında, hem de Yassıada mahkemelerinde izleyici olmuş Maltepelilerin o günlere yaşadıkları da kitapta kendine yer buldu. Ayrıca kitapla, Maltepe’nin mübadeleye tabi olarak Yunanistan’a göç eden yerli Rum nüfusu, oraya vardıklarında; mübadeleye tabi olarak Türkiye’ye gönderilecek olan Müslümanlara Maltepe’yi bir cennet olarak tasvir ettikleri de ortaya çıktı.
KİTAPTAN NOTLAR…
“Tabi tütün ekmeyince ne yapacaklar, bir şey bilmiyorlar. Bizden evvel buraya gelen Kemahlılar bizimkilere diyorlar ki, gelin diyorlar sebze ekin… Ondan sonra tabi başlıyorlar bamya ekmeye, her türlü salatalık, şuydu buydu. Süreyya plajının orda bizim bostanlar, orasıydı.” (Erdal Karatepe 1942 doğumlu, 2. nesil mübadil, 9 Şubat 2018)
“Onlar (Adalarda yaşayan Rumlar) 6-7 Eylül olaylarına kadar hep pazar günleri Maltepe’ye gelirlerdi. İskeleden çıkarlar, pazartesi günleri Pazar kurulurdu. İhtiyaçlarını alır tekrar adaya dönerlerdi. Ama o 6-7 Eylül olaylarından sonra onlar da bırakıp gitti…” (Refet Özkan, 1931 doğumlu, 18 Temmuz 2017)
“Ben Yassıada’ya gittim. Adnan Menderes’in her günkü mahkemeye göre davetiye veriyorlardı...
Yassıada’ya özel vapur kalkardı. Gittik, mahkeme salonuna girdik. Herkesin yeri numaralı oralara oturduk. Sonra hâkimler geldi, Adnan Menderes. İşte ben o zaman Adnan Menderes’e çok acıdım. Pardösü kolunda, ondan sonra bir hâkim sordu falan, bazısına cevap veriyor bazısına veremiyor.
Fakat o kadar perişan durumdaki. O koltuktan kalkıp başka bir koltuğa geçmesi gerekti neden bilmiyorum. Ve geçerken pardösüsünü önce unuttu sonra almak istedi, yere düşürdü. Eğildi almaya. Yani bana çok dokunmuştu …” (Müzeyyen Taşçıoğlu, 1936 doğumlu, 2 Mart 2018) “
“Paşa Babanın (Süreyya Paşa) hobisi inşaattı... İnşaat yapsın. Onun için babamlar, amcamlar falan çok kızıyorlardı. Çünkü devamlı para istiyordu (gülüyor) inşaat için… En büyük merakı buydu... Bizimkiler Sultan Abdülaziz’e benzetiyorlardı Paşa Baba’nın inşaat merakını, O da saray yapıyormuş boyuna diyorlardı (gülüyor). Çiftliğin inşaatı bitince babamlar bir rahat nefes almışlar oh inşaat bitti diye. Ama bu defa da plaj işini çıkardı…” (Vedii İlmen, 1925 doğumlu, 14 Mart 2018)
“Mesken buhranının belli başlı bir sebebi de yaz mevsimini geçirmek üzere şehrimize gelen diğer vilayetler zenginlerinin bulabildikleri evleri yıllık kiralamaları ve dört aya karşı sekiz ay bunları kapalı tutmalarıdır. Eğer bir nüfus sayımı da mesela temmuzda yapılsa yaz ve sonbahar arasında büyük bir fark olduğunu iyice anlardık… Demek ki İstanbul bütün Anadolu zenginlerine ve Ankara’daki memur sınıfa çoğunluğuna yazlık vazifesini gören bir şehirdir…” (Refik Halit Karay, Akşam Gazetesi, 8. Şubat 1946)
“Maltepe’nin tarihi ve Türk tarihinin belli ismi olan Nihal Atsız’ın evini hatırlıyorum. Onun da oğlu Buğra arkadaşımızdı. Hatta o zaman Süleymaniye Kütüphanesi’nin müdürü müydü neydi kendisi. Aynen bizimle beraber, trenle aynen öğrenci gibi, oğlu da zaten Avusturya lisesine gidiyor. Haydarpaşa’ya kadar hep beraber gidiyoruz. Nihal Atsız Bey de bir vagonun bir tarafına oturur, kitabını okur.” (Vural Temuçiner, 1943 doğumlu, 1 Kasım 2017).
KİTAPLA İLGİLİ NOTLAR…
* Toplam 200 kişiyle yüz yüze görüşme yapıldı.
* Görüşmelerin büyük bir kısmında sözlü tarih yöntemi, bir kısmında mülakat yapıldı.
* Bu görüşmelerin her biri 1-3 saat arasında sürdü, ses ve görüntü kaydı yapıldı.
* Osmanlı arşivinde 900'e yakın belge tarandı ve kopyaları alındı.
* Milliyet ve Cumhuriyet Gazeteleri ile yerel basında Maltepe haberleri tarandı.
* Maltepe üzerine yapılmış tüm lisansüstü tezleri, geçmişten bu yana yapılmış planlar, kitaplar, makaleler, meclis kararları gibi yüzlerce sayısız kaynak tarandı.
* Araştırmalarda Maltepe Belediyesi başta olmak üzere TUİK, İBB gibi kamu kurumlarının yayımladığı verilerden faydalanıldı.
* İstanbul dışında 2, İstanbul içinde ise 18 mahalle muhtarı, yaşayan tüm eski belediye başkanları, yerel basın mensupları, dernekler ve demokratik kitle örgütlerinin temsilcileri ile görüşüldü.
* Çalışma yaklaşık 2 yıl sürdü.
* Kitap 371 sayfadan oluşuyor.
* Maltepe Toplumsal Tarihi araştırma projesi 10 kişilik bir araştırma ekibinin kolektif çalışması ile gerçekleştirildi.
* Projede Hatice Kurtuluş, Şükrü Aslan, Besime Şen, Esra Kaya Erdoğan, Hatice Kurşuncu, Suna Yılmaz, Sevinç Doğan, Zozan Üçdağ araştırma ve kitabın yazımı süreçlerinde yer aldı. Mustafa Çelebi ve Onur Arslan ise araştırma sürecinde görev aldı.
